Geschreven op Netwerk In Beweging: 19 maart 2015
Op 11 maart lanceerde RVZ de online publicatie Ruimte voor Redzaamheid. Ik mocht hierbij aanwezig zijn namens NISB. Het antwoord op de vraag of en hoe de inrichting van de publieke ruimte kan bijdragen aan redzaamheid van ouderen; wat goed is voor ouderen, is goed voor ons allemaal! Aan de hand van literatuurstudies van onder andere TNO en de Erasmus Universiteit, stadswandelingen, consultaties en expertmeetings is de RVZ tot deze publicatie gekomen.
Publieke ruimte belangrijk bij redzaamheid voor ouderen
Mooi om te horen tijdens de lancering was dat de Raad, door de samenwerking met het College van Rijksadviseurs (Rijksbouwmeester, Rijksadviseur landschap en water, Rijksadviseur instrastructuur en stad) anders naar ruimte heeft leren kijken. Het is bij dit complexe vraagstuk noodzakelijk om met verschillende ‘brillen’ te kijken naar de ruimte. Zo voerde het onderzoeksteam discussies over waar het precies om gaat bij de publieke ruimte. De conclusie is dat het fysieke deel (de ruimtelijke inrichting) en ook het psychologische aspect van ruimte, hoe ervaren we ruimte, een issue is. Beide aspecten komen aan de orde in de verkenning.
Mooi om te horen tijdens de lancering was dat de Raad, door de samenwerking met het College van Rijksadviseurs (Rijksbouwmeester, Rijksadviseur landschap en water, Rijksadviseur instrastructuur en stad) anders naar ruimte heeft leren kijken. Het is bij dit complexe vraagstuk noodzakelijk om met verschillende ‘brillen’ te kijken naar de ruimte. Zo voerde het onderzoeksteam discussies over waar het precies om gaat bij de publieke ruimte. De conclusie is dat het fysieke deel (de ruimtelijke inrichting) en ook het psychologische aspect van ruimte, hoe ervaren we ruimte, een issue is. Beide aspecten komen aan de orde in de verkenning.
Redzaam ouder worden stelt eisen aan de publieke ruimte
Een van de vragen die de Raad zich stelde was, doet de publieke ruimte ertoe als je praat over redzaamheid voor ouderen? Het antwoord was overduidelijk ja. ‘Redzaam ouder worden stelt andere eisen aan de publieke ruimte. Voldoende mobiel kunnen zijn en sociale contacten kunnen onderhouden zijn van groot belang voor het zelfstandig kunnen blijven wonen van ouderen. De inrichting van de publieke ruimte is daarmee een bepalende factor in de redzaamheid van ouderen’ (bron: Ruimte voor redzaamheid)
Een van de vragen die de Raad zich stelde was, doet de publieke ruimte ertoe als je praat over redzaamheid voor ouderen? Het antwoord was overduidelijk ja. ‘Redzaam ouder worden stelt andere eisen aan de publieke ruimte. Voldoende mobiel kunnen zijn en sociale contacten kunnen onderhouden zijn van groot belang voor het zelfstandig kunnen blijven wonen van ouderen. De inrichting van de publieke ruimte is daarmee een bepalende factor in de redzaamheid van ouderen’ (bron: Ruimte voor redzaamheid)
Dat antwoord verbaast mij niet en ik denk u ook niet. Dit ‘ja’ werd tijdens de lancering nog eens kracht bij gezet door Frank Voermans, ervaringsdeskundige. Met zijn persoonlijk verhaal over hoe je opnieuw je weg moet vinden, letterlijk en figuurlijk na een herseninfarct, nam hij ons mee op zijn zoektocht naar redzaamheid. Zo zag ik in zijn filmpje dat het ontbreken van een leuning bij een trap heel erg lastig is, evenals het ontbreken van een ‘afloopstoepje’. Frank benoemde hoe belangrijk het voor hem is om mobiel te zijn, te kunnen lopen en fietsen met een driewieler. Zijn boodschap aan ons was: ‘Heb aandacht voor de buitenruimte, routes naar het winkelcentrum of sociale plekken. Neem dat mee in gesprekken aan de keukentafel die je als gemeenten voert. Wat kun je betekenen met de inrichting van de buitenruimte? Kan iemand zich zelf redden in de buurt? Maak vaste routes veilig!’ (Frank Voermans, 11 maart 2015). Ik bewonder Franks doorzettingsvermogen en positieve instelling, hij blijft oefenen met lopen fietsen!
Bewandelbare buurt leidt tot gezond gedrag
De inrichting van de openbare ruimte doet er dus toe om redzaam te kunnen zijn, blijven of worden. Aan de basis van de publicatie van de Raad liggen twee achtergrondstudies van TNO en het Erasmus MC. Op basis van voorbeelden geeft TNO aan welke elementen uit de ruimte leiden tot gezond gedrag, redzaamheid en/of sociale verbanden. TNO doet uitspraken over of elementen bewezen effectief of veelbelovend zijn. In het vijfde hoofdstuk, Samenvatting & Beschouwing, van de studie van TNO, die te raadplegen is via de online publicatie Ruimte voor Redzaamheid, lees je dat een ‘bewandelbare buurt leidt tot meer dagelijkse fysieke activiteit en dat gemeenschappelijke tuinen gezond gedrag en sociale verbanden bevorderen’ (Bottenheft & van Staalduinen, 2014). Mijn advies, open de online publicatie, duik de achtergrond in om alle bewezen effectieve en veelbelovende maatregelen te bekijken van de TNO studie. De onderzoekers van het Erasmus mc concluderen in hun onderzoek dat er ‘duidelijke aanwijzingen voor de samenhang met de fysieke omgeving, leefstijl, sociale verbindingen en redzaamheid. De aanwijzingen voor causale relaties zijn het sterkst voor onder andere beweeggedrag (met name actief transport, zoals wandelen en fietsen)’ (Kamphuis e.a. 2014). In paragraaf 3.1.1. staan een aantal veelbelovende determinanten van omgevingsaanpassingen die kunnen leiden tot verandering in beweeggedrag. Uit een review blijkt dat er ‘overtuigend bewijs is voor een positief verband tussen kenmerken van de leefomgeving en verschillende vormen van bewegen, namelijk voor de mate van wandelvriendelijkheid van buurten (walkability), de toegang tot winkels, voorzieningen en werk en een samengestelde maat van kwaliteit van de omgeving’ (Kamphuis e.a. 2014). Benieuwd naar de andere determinanten. Lees danhoofdstuk 3 van dit onderzoek eens via de publicatie Ruimte voor Redzaamheid.
De inrichting van de openbare ruimte doet er dus toe om redzaam te kunnen zijn, blijven of worden. Aan de basis van de publicatie van de Raad liggen twee achtergrondstudies van TNO en het Erasmus MC. Op basis van voorbeelden geeft TNO aan welke elementen uit de ruimte leiden tot gezond gedrag, redzaamheid en/of sociale verbanden. TNO doet uitspraken over of elementen bewezen effectief of veelbelovend zijn. In het vijfde hoofdstuk, Samenvatting & Beschouwing, van de studie van TNO, die te raadplegen is via de online publicatie Ruimte voor Redzaamheid, lees je dat een ‘bewandelbare buurt leidt tot meer dagelijkse fysieke activiteit en dat gemeenschappelijke tuinen gezond gedrag en sociale verbanden bevorderen’ (Bottenheft & van Staalduinen, 2014). Mijn advies, open de online publicatie, duik de achtergrond in om alle bewezen effectieve en veelbelovende maatregelen te bekijken van de TNO studie. De onderzoekers van het Erasmus mc concluderen in hun onderzoek dat er ‘duidelijke aanwijzingen voor de samenhang met de fysieke omgeving, leefstijl, sociale verbindingen en redzaamheid. De aanwijzingen voor causale relaties zijn het sterkst voor onder andere beweeggedrag (met name actief transport, zoals wandelen en fietsen)’ (Kamphuis e.a. 2014). In paragraaf 3.1.1. staan een aantal veelbelovende determinanten van omgevingsaanpassingen die kunnen leiden tot verandering in beweeggedrag. Uit een review blijkt dat er ‘overtuigend bewijs is voor een positief verband tussen kenmerken van de leefomgeving en verschillende vormen van bewegen, namelijk voor de mate van wandelvriendelijkheid van buurten (walkability), de toegang tot winkels, voorzieningen en werk en een samengestelde maat van kwaliteit van de omgeving’ (Kamphuis e.a. 2014). Benieuwd naar de andere determinanten. Lees danhoofdstuk 3 van dit onderzoek eens via de publicatie Ruimte voor Redzaamheid.
Publicatie bevat geen concrete adviezen maar inspireert
De publicatie Ruimte voor Redzaamheid staat niet bol van concrete adviezen, maar is bedoeld als inspiratiebron voor gemeenten om aan het werk te gaan. Het hoofdstuk Agenda voor de toekomsttoont conclusies, agendapunten en randvoorwaarden. De Raad concludeert dat voor het zelfstandig blijven wonen van ouderen, mobiel zijn, voorzieningen in de buurt hebben en sociale contacten kunnen onderhouden van groot belang zijn. De gemeente kan dus onder andere met de publieke ruimte, zelfredzaamheid van haar inwoners bevorderen. Dan is het belangrijk dat ouderen ook daadwerkelijk gebruik kunnen blijven maken van die publieke ruimte en deze ook mede vormgeven. Voor de inrichting van deze publieke ruimte is veelal de gemeente aan zet. Maar, stelt de Raad, ‘in het licht van de decentralisaties ligt het voor de hand dat burgers, en dus ook ouderen, meer gelegenheid krijgen om verantwoordelijkheid en initiatief te nemen in hun eigen leefomgeving’. Een mooi praktijkvoorbeeld is de voedseltuin in Rotterdam, tijdens de lanceringsbijeenkomst toegelicht door Sven Thorissen, architect, projectonwikkelaar met passie voor voedsel en sociale integratie. De voedseltuin draagt bij aan de gezonde stad, met voeding, bewegen en zingeving. In 2011 startte de voedseltuin in Rotterdam op een braakliggend terrein. Inmiddels zijn 40 vrijwilligers actief die samen elke week 400 kratten verse groente en fruit produceren voor de voedselbank. Benieuwd naar dit initiatief, bezoek dan de website van de voedseltuin Rotterdam.
De publicatie Ruimte voor Redzaamheid staat niet bol van concrete adviezen, maar is bedoeld als inspiratiebron voor gemeenten om aan het werk te gaan. Het hoofdstuk Agenda voor de toekomsttoont conclusies, agendapunten en randvoorwaarden. De Raad concludeert dat voor het zelfstandig blijven wonen van ouderen, mobiel zijn, voorzieningen in de buurt hebben en sociale contacten kunnen onderhouden van groot belang zijn. De gemeente kan dus onder andere met de publieke ruimte, zelfredzaamheid van haar inwoners bevorderen. Dan is het belangrijk dat ouderen ook daadwerkelijk gebruik kunnen blijven maken van die publieke ruimte en deze ook mede vormgeven. Voor de inrichting van deze publieke ruimte is veelal de gemeente aan zet. Maar, stelt de Raad, ‘in het licht van de decentralisaties ligt het voor de hand dat burgers, en dus ook ouderen, meer gelegenheid krijgen om verantwoordelijkheid en initiatief te nemen in hun eigen leefomgeving’. Een mooi praktijkvoorbeeld is de voedseltuin in Rotterdam, tijdens de lanceringsbijeenkomst toegelicht door Sven Thorissen, architect, projectonwikkelaar met passie voor voedsel en sociale integratie. De voedseltuin draagt bij aan de gezonde stad, met voeding, bewegen en zingeving. In 2011 startte de voedseltuin in Rotterdam op een braakliggend terrein. Inmiddels zijn 40 vrijwilligers actief die samen elke week 400 kratten verse groente en fruit produceren voor de voedselbank. Benieuwd naar dit initiatief, bezoek dan de website van de voedseltuin Rotterdam.
Wel op zoek naar concrete handvatten?
De publieke ruimte doet ertoe om als oudere redzaam te kunnen worden, zijn of blijven. En er is een relatie tussen de omgeving en het beweeggedrag van mensen. Het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) werkt aan een toolkit voor lokale professionals bij gemeenten of in en rondom een woonzorginstelling of woonzorgzone die aan de slag willen met een beweegvriendelijke omgeving voor ouderen. Deze online toolkit bevat handvatten, inspirerende voorbeelden een aantal concrete maatregelen voor de inrichting van de fysieke (hardware) en de sociale (software) omgeving. Omdat het belangrijk is om te weten weten wat de wensen en behoeften van ouderen zelf zijn, biedt NISB ook een aantal instrumenten om deze behoeften te peilen. Een wandeling met ouderen, zoals ook gemaakt is voor de publicatie Ruimte voor Redzaamheid, is er daar een van.
De publieke ruimte doet ertoe om als oudere redzaam te kunnen worden, zijn of blijven. En er is een relatie tussen de omgeving en het beweeggedrag van mensen. Het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) werkt aan een toolkit voor lokale professionals bij gemeenten of in en rondom een woonzorginstelling of woonzorgzone die aan de slag willen met een beweegvriendelijke omgeving voor ouderen. Deze online toolkit bevat handvatten, inspirerende voorbeelden een aantal concrete maatregelen voor de inrichting van de fysieke (hardware) en de sociale (software) omgeving. Omdat het belangrijk is om te weten weten wat de wensen en behoeften van ouderen zelf zijn, biedt NISB ook een aantal instrumenten om deze behoeften te peilen. Een wandeling met ouderen, zoals ook gemaakt is voor de publicatie Ruimte voor Redzaamheid, is er daar een van.
Online toolkit
In april presenteert het NISB deze toolkit op haar portal www.nisb.nl. Alvast een tipje van de sluier? In de toolkit vind je ook wat de kracht van een beweegvriendelijke leefomgeving voor ouderen is. Het creëert vertrouwen in de eigen (beweeg)vaardigheden en in de fysiek een sociale leefomgeving. Een beweegvriendelijke omgeving vermindert de ervaren eenzaamheid en verbetert de fysieke gesteldheid. Het draagt bij aan zelfredzaamheid en participatie en een beweegvriendelijke omgeving zorgt voor een betere leefbaarheid. Heeft u nog meer motieven nodig om over te gaan tot actie?
In april presenteert het NISB deze toolkit op haar portal www.nisb.nl. Alvast een tipje van de sluier? In de toolkit vind je ook wat de kracht van een beweegvriendelijke leefomgeving voor ouderen is. Het creëert vertrouwen in de eigen (beweeg)vaardigheden en in de fysiek een sociale leefomgeving. Een beweegvriendelijke omgeving vermindert de ervaren eenzaamheid en verbetert de fysieke gesteldheid. Het draagt bij aan zelfredzaamheid en participatie en een beweegvriendelijke omgeving zorgt voor een betere leefbaarheid. Heeft u nog meer motieven nodig om over te gaan tot actie?
Meer informatie & bronnen
- De publicatie ruimte voor redzaamheid vind je online.
- De onderzoeken van TNO en Erasmus MC zijn terug te vinden in de publicatie Ruimte voor Redzaamheid onder de knop achtergrond.
- Kamphuis C., Etman A., Oude Groniger J., van Lenthe F., (juli 2014), Relaties van de fysieke omgeving met leefstijl, redzaamheid en sociale verbindingen, een samenvatting van de wetenschappelijke literatuur in opdracht van de Raad voor Volksgezondheid en Zorg, Rotterdam: Erasmus MC, afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg.
- Bottenheft C., van Staalduinen W., (juni 2014) Achtergrondstudie: voorbeelden van ruimte in relatie tot gezond gedrag, redzaamheid en sociale verbanden, in opdracht van de Raad voor Volksgezondheid en Zorg. TNO 2014 R10834
- Meer weten over een beweegvriendelijke omgeving? Bezoek dan de portal van NISBwww.nisb.nl/ruimtvoorbewegen
- Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkeling van de toolkit? Stuur dan een email aan Chienette Bolt (NISB) chienette.bolt@nisb.nl en zij laat u weten als de toolkit online verschijnt.
Maartje Kunen Adviseur Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen Maartje.kunen@nisb.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten