NOS op 3 begint het artikel Waarom je goede voornemens niet werken met ‘traditiegetrouw stromen de sportscholen deze maand weer vol, om aan het eind van de maand alweer een stuk leger te zijn’ (NOS op 3, 2015). Uit onderzoek van ING blijkt dat 83% van de Nederlanders hun leven wil beteren met goede voornemens, terwijl afgelopen jaar slechts 17% van de goede voornemens volledig is waargemaakt. Het onderzoek stelt ook dat meer sporten en bewegen het vaakst in een persoonlijke top-3 van goede voornemens wordt genoemd (door bijna een kwart van de respondenten). ‘Het populairste voornemen is afvallen’ (ING, 2015). In metronieuws lees ik ook over populaire goede voornemens zoals afvallen en stoppen met roken. Het is wel duidelijk, goede voornemens gaan vaak over gezondheid.
Gezondheid faciliteren met een gezonde leefomgeving
Gemeenten, jullie kunnen ons Nederlanders helpen om onze goede voornemens waar te maken! Hoe? Door ons te faciliteren met een gezonde leefomgeving en de gezonde keuze, de meest vanzelfsprekende en makkelijkste te maken. Een gezonde leefomgeving is een ‘breed begrip’. Het gaat over schoon en veilig, uitnodigen tot sporten, bewegen, spelen en ontmoeten, stimuleren van wandelen, fietsen en OV gebruik, rekening houden met specifieke doelgroepen (zoals ouderen, mensen met een beperking), voldoende groen natuur en water, aandacht voor klimaatadaptatie, gezonde en duurzame woningen, aantrekkelijke openbare ruimte en een gevarieerd aanbod aan voorzieningen (website RIVM).
Ik focus nu op die aantrekkelijke openbare ruimte die uitnodigt tot sporten, bewegen, spelen, ontmoeten, wandelen en fietsen, met voldoende groen natuur en water en een gevarieerd aanbod aan voorzieningen en/of activiteiten. Daartoe wil ik jullie, gemeenten in Nederland, uitdagen. Met de inrichting van je openbare ruimte, de gezondheid van je burgers beïnvloeden. Het kan!
Gezond ontwerpen
Ontwerp gezond en beweeginclusief. Denk na over hoe je mensen faciliteert om de gezonde keuze te maken. Denk aan op de fiets naar de supermarkt, kinderen lopend naar school brengen, een rondje hardlopen door de buurt of in het park, een moestuin starten op een braakliggend terrein in de straat, spelen op het schoolplein, samen bewegen en ontmoeten in de beweegtuin, voetballen op het veldje in de buurt zonder hondenpoep, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Verplaats je in de buurtbewoner en vraag je af, hoe kan ik als ontwerper of beleidsmaker ervoor zorgen dat hij of zij de gezonde keuze maakt?
Een spreekwoordelijk duwtje in de rug
De gezonde keuze faciliteren kan deels met de fysiek, ruimtelijke inrichting. Maar soms hebben mensen een extra duwtje in de rug nodig. Denk aan een nudge, waarmee je het gewenste gedrag aantrekkelijk maakt, zonder dat mensen het direct ‘door hebben’ of je ze ermee in hun vrijheid beperkt. Het doel van een nudge is om gedrag (bij) te sturen. Denk aan ludieke acties zoals de beroemde ‘pianotrappen’ of een ‘grappige brug’ een ‘dansend verkeerslicht’ of de ‘roze fietsen op een plein’. Of het omleidingsbord wat aangeeft hoeveel extra kcal je verbrandt door een stukje om te fietsen, een schommel in een bushokje, de basketbalprullenbak of voetstappen die je naar de trap leiden in plaats van de lift.
Activiteiten, communicatie, voorlichting, begeleiding en programma’s
En dan hebben we naast de hardware (het fysiek ruimtelijke deel) de software. Voor sommige mensen is de fysiek ruimtelijke inrichting en het duwtje in de rug nog niet voldoende om de gezonde keuze te maken. Daarom is die software ook een onderdeel van een gezonde leefomgeving. Met alleen fysieke maatregelen ben je er niet. Zorg dat in die gezonde leefomgeving ook laagdrempelige activiteiten en programma’s worden georganiseerd waaraan mensen kunnen deelnemen. Communiceer over wat er allemaal te doen is en geef voorlichting en begeleiding. In het kader van de gezonde leefomgeving kun je denken aan beweegactiviteiten voor ouderen in het park samen met bijvoorbeeld de fysiotherapeut of de buurtsportcoach. Samen hardlopen, zoals bijvoorbeeld onlangs het Parklopen in Arnhem is gestart. Of gezamenlijk tuinieren in de buurtmoestuin.
Gezamenlijk optrekken
Wie is er nu eigenlijk verantwoordelijk voor de gezonde leefomgeving? Is dat de verantwoordelijkheid van de ambtenaar die zich met gezondheidsbeleid en preventie bezig houd of de ontwerper van de openbare ruimte? Je voelt ‘m vast al aankomen, ik denk dat het een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Echter, ruimte en gezondheid zijn geen vanzelfsprekende combinatie heb ik afgelopen jaren gezien tijdens mijn werk als adviseur beweegruimte bij het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB, nu Kenniscentrum Sport geheten). Het RIVM deed in 2015 onderzoek naar de relatie tussen ruimtelijke ordening en gezondheid en concludeert dat ‘professionals veel meer van elkaars kennis en kunde profiteren dan ze nu doen, door kennis te bundelen, delen en vertalen naar de praktijk, krijgen de domeinen ruimtelijk ontwerp, milieu en volksgezondheid beter inzicht in elkaars achtergrond, drijfveren en belangen’ (Kruize e.a., 2015).
Gezonde leefomgeving het goede voornemen van elke gemeente
Intersectoraal samenwerken aan een gezonde leefomgeving, dat is de uitdaging voor 2016. Is dat ook jouw goede voornemen? Er zijn vele publicaties en praktische handreikingen die jou kunnen helpen dit voornemen waar te maken. Echter, het is niet eenvoudig om alle partijen bij elkaar te brengen en aan boord te houden en je hebt wat doorzettingsvermogen nodig. Gemeente, GGD, Provincie of Provinciale sportorganisatie wil je aan de slag met een gezonde leefomgeving en kun je daar advies, expertise, verbindings- en organisatiekracht, ervaring en een flinke dosis enthousiasme bij gebruiken? Ik ben je graag van dienst en help je met het realiseren van dit goede voornemen!
NB Vol houden
In dit blog ga ik niet uitgebreid in op waarom het lastig is goede voornemens waar te maken en vol te houden. In het artikel van NOS op 3 van vandaag lees je tips van professor Roos Vonk. Ze zegt ‘hou het niet bij dromen over hoe gezond je gaat leven maar denk concreet over je doel na. Dus niet: ik wil meer sporten. Maar: ik ga elke maandag- en woensdag avond een uur hardlopen, ook als het regent’. In de radio uitzending vanmorgen van Edwin Evers op radio 538 zegt Vonk ‘Je moet gewoon beginnen, het gewoon doen. Dan groeien je overtuigingen mee met je gedrag’. Uit een youtube video van Vonk haal ik vooral dat het ‘wanneer, waar, hoe en met wie’ belangrijke vragen zijn om je goede voornemen te concretiseren.
Meer weten over volhouden, kijk dan eens naar het youtube filmpje, luister het radio fragment terug of bezoek de website www.jebentwatjedoet.nl van professor Roos Vonk.
Bronnen en meer informatie
- Lees hier het artikel van NOS op 3: http://nos.nl/op3/artikel/2078491-waarom-je-goede-voornemens-niet-werken.html
- Beluister het radiofragment met professor Roos Vonk over goede voornemens:
http://www.538.nl/programma/16/evers-staat-op/gemist/detail/22817/waarom-je-goede-voornemens-niet-volhoudt - Lees hier het artikel van metronieuws.nl: http://www.metronieuws.nl/lifestyle/life/2015/12/de-populairste-goede-voornemens-voor-2016
- Lees het onderzoek van ING naar goede voornemens 2016: https://www.ing.nl/nieuws/nieuws_en_persberichten/2015/12/nederlanders_massaal_aan_goede_voornemens_voor_2016.html
- Bekijk de website van het RIVM, wat verstaan we onder een gezonde leefomgeving http://www.rivm.nl/Onderwerpen/G/Gezonde_leefomgeving/Wat_verstaan_we_onder_een_gezonde_leefomgeving
- Lees het onderzoek Ruimte en gezondheid, een vanzelfsprekende combinatie? van H. Kruize et al., RIVM Rapport 2015-0002. http://platformgezondontwerp.nl/Ruimte%20en%20Gezondheid%20(RIVM%20rapport%202015-0002).pdf
- Bekijk de website van het Kenniscentrum Sport (NISB) met tips, instrumenten zoals ontwerpprincipes voor een beweegvriendelijke omgeving, praktijkvoorbeelden en kennis: www.nisb.nl/ruimtevoorbewegen
- Bezoek de website van het Platform Gezond ontwerp: www.platformgezondontwerp.nl
Contactgegevens Maartje Kunen
maartjekunen@gmail.com | 0642710365 | @maartjekunen (twitter) | maartjekunen.blogspot.nl
